Radom jako ośrodek regionalny

Radom ma bogatą tradycję jako ośrodek władzy państwowej i administracji regionalnej. W okresie I Rzeczpospolitej był rezydencją królewską, miejscem obrad Sejmu i siedzibą Koronnego Trybunału Skarbowego. W ciągu ostatnich dwóch wieków przez 145 lat pełnił funkcję stolicy regionu administracyjnego: departamentu, województwa, guberni, dystryktu…
>Radom – ośrodek władzy – stolica regionu

Historyczny region radomski rozciąga się między Wisłą, Pilicą i Górami Świętokrzyskimi. W okresie staropolskim Ziemia Radomska stanowiła północną połowę województwa sandomierskiego, tym samym wchodząc w skład Małopolski. Obecna przynależność części regionu do województwa mazowieckiego stoi w sprzeczności z jego tysiącletnią tradycją terytorialną.
>Region radomski w ujęciu historycznym

Radomskie to serce polskości. Tutejszy dialekt północnomałopolski dzięki Kochanowskiemu stał się rdzeniem literackiej polszczyzny. Mikołaj z Radomia to pierwszy twórca muzyki wielogłosowej w Polsce. Radomskie krajobrazy były natchnieniem dla Malczewskiego. A tradycyjny ober w Radomskiem jest grany na szczególnie żywą nutę – jak zapisał urodzony tutaj Kolberg…
>Nie masz ziemi jak radomska

Radom, posiadający 223 tysiące mieszkańców (2010), jest czternastym co do wielkości miastem w Polsce. Leży na przecięciu ważnych korytarzy komunikacyjnych: jest największym ośrodkiem między Krakowem a Warszawą oraz między Lublinem a Łodzią. Radom to najlepiej dostępne duże miasto dla okręgu liczącego milion ludności, porównywalnego z mniejszymi województwami.
>Radom w strukturze przestrzennej kraju

Atutem Radomia jest wielki potencjał demograficzny. W przeciwieństwie do większości dużych miast w Polsce Radom notuje dodatni przyrost naturalny. Wśród 23 miast liczących ponad 150 tysięcy mieszkańców Radom jest na pierwszym miejscu pod względem liczby zawieranych małżeństw na 1000 ludności oraz odsetka ludności w wieku przedprodukcyjnym.
>In plus: potencjał demograficzny

Z drugiej strony okolice Radomia to obszar o najwyższej stopie bezrobocia w kraju. Jej wysokość w Radomiu – 20,6% (VII 2011) – nie tylko stawia miasto na pierwszym miejscu w Polsce, lecz wyróżnia je w skali europejskiej. Wśród powiatów pierwszą pozycję w kraju zajmuje powiat szydłowiecki – ze wskaźnikiem 34,3%.
>In minus: kryzys społeczno-gospodarczy

U podłoża kryzysu leży odpływ zdolnych, twórczych ludzi spowodowany małą dostępnością szkolnictwa wyższego oraz brakiem innych instytucji publicznych, które kształtują kapitał ludzki. Sytuacja ta jest pokłosiem okresu PRL, kiedy Radom był celowo pomijany w krajowych planach inwestycyjnych. Problem pogłębia stopniowe zaniżanie rangi administracyjnej Radomia, skutkujące usuwaniem instytucji o znaczeniu regionalnym.
>Explicatio: potrzeba infrastruktury społecznej

Ostatnia reforma podziału terytorialnego odbyła się nie w drodze rzeczowej dyskusji, lecz poprzez prymitywne targi polityczne. Utrzymano status niektórych miast, pomijając równorzędne im ośrodki. Radom przewyższa szereg obecnych miast wojewódzkich wielkością, rozmiarem zaplecza i tradycją stolicy regionu administracyjnego. Jawi się jako najbardziej rażący przypadek nieuzasadnionej degradacji ośrodka regionalnego.
>Radom a obecne miasta wojewódzkie

Za zmianami w podziale terytorialnym idą niekorzystne decyzje w sferze polityki regionalnej: Radom nie jest uznawany za istotny dla kraju biegun wzrostu. Przekłada się to na dostęp do środków finansowych, ogranicza możliwość tworzenia infrastruktury o charakterze metropolitalnym, utrudnia przyciąganie inwestycji prywatnych. Doświadczenia ostatniej dekady nie pozostawiają wątpliwości: warunkiem rozwoju Radomia jest odzyskanie statusu wojewódzkiego.
>Radom miastem wojewódzkim – postulaty

Materiały przygotowane przez dr. Łukasza Zaborowskiego.