Radom w strukturze przestrzennej kraju
Radom w strukturze przestrzennej kraju
Radom położony jest pomiędzy centrum a południowo-wschodnią częścią Rzeczypospolitej Polskiej. Jest największym miastem na trasie łączącej dwie historyczne stolice państwa: Kraków i Warszawę. Pod względem wielkości Radom plasuje się na czternastym miejscu w Polsce. W roku 2010 w mieście zameldowanych było 223 tysiące osób. Porównywalne wielkościowo do Radomia ośrodki w Polsce to: Gdynia (247), Częstochowa (237), Sosnowiec (218), Kielce (203), Toruń (200). W innych krajach europejskich podobnej wielkości miasta to – na przykład – węgierski Debreczyn, austriacki Graz, niemieckie Fryburg, Halle, Kilonia, Lubeka i Magdeburg, belgijska Gandawa, francuskie Bordeaux, Lille i Rennes, włoskie Mesyna, Padwa i Triest.
Najbliższe większe od Radomia miasta to: Lublin na wschodzie i Warszawa na północy (po 100 km), Łódź na zachodzie (120 km), Częstochowa na południowym zachodzie (160 km) i Kraków na południu (170 km). Ponadto w promieniu 200 km od Radomia znajdują się: na północnym wschodzie białoruski Brześć (190 km) i na południowym zachodzie Katowice (200 km). W promieniu 200 km od Radomia leżą zatem trzy największe polskie miasta: Warszawa, Kraków i Łódź, największa konurbacja – śląsko-dąbrowska, a także największe miasto Polski Wschodniej - Lublin.
Radom w krajowej sieci osadniczej – miasta powyżej 150 tysięcy mieszkańców
Źródło: MBPR O. Radom
Radom leży na przecięciu dwóch korytarzy transportowych łączących największe ośrodki osadnicze w kraju:
- N-S: Warszawa - Radom - Kielce - Kraków,
- W-E: Łódź - Radom - Lublin.
Przez Radom biegną najkrótsze połączenia kolejowe relacji:
- Lublin - Katowice/Kraków/ Łódź,
- Warszawa - Kielce/Rzeszów.
Radom w sieci kolejowej
Źródło: opracowanie własne
Radom jest węzłem międzynarodowych dróg kołowych:
- E77: Psków - Ryga - Gdańsk - Warszawa - Radom - Kielce - Kraków - Budapeszt
- E371: Radom - Rzeszów - Preszów.
Odcinek trasy E77 Warszawa - Radom to droga ekspresowa S7. Trwają prace nad odcinkiem drogi S7 Radom - Kielce. Ten sam standard przewidziany jest dla drogi S12 Piotrków Trybunalski - Radom - Lublin - Dorohusk.
Radom w sieci dróg międzynarodowych i krajowych
Źródło: opracowanie własne
Podejmowane są starania o wpisanie linii kolejowej 8 oraz drogi E77 w korytarzu N-S do Transeuropejskiej Sieci Transportowej TEN-T.
Najbliższym podobnym wielkością do Radomia miastem są Kielce, odległe o 70 km w kierunku południowo-zachodnim. Pomiędzy tymi ośrodkami wyróżniają się trzy miasta w dolinie Kamiennej: Ostrowiec Świętokrzyski (72 tys.), Starachowice (52 tys.) i Skarżysko-Kamienna (48 tys.). Leżą one na przełamaniu zasięgów ciążeń do Kielc i Radomia. Kielce i Radom wraz z tymi miastami bywają określane mianem aglomeracji staropolskiej.
Źródło: MBPR O. Radom
Przez porównanie odległości kolejowej bądź drogowej do Radomia i sąsiednich dużych miast: Kielc, Lublina, Łodzi, Rzeszowa i Warszawy – można określić zaplecze terytorialne Radomia.
W komunikacji kolejowej Radom jest najbliższym dużym miastem dla dwóch innych ważnych węzłów: Dęblina na wschodzie oraz Skarżyska-Kamiennej na południu. W przypadku Skarżyska-Kamiennej różnica odległości do Kielc i Radomia jest minimalna (44 i 40 km). Kielce i Radom są zatem równie dostępne dla obszarów przy liniach kolejowych Skarżysko-Kamienna - Sandomierz oraz Skarżysko-Kamienna - Opoczno (obecnie nieobsługiwana). Podobnie w przypadku Dęblina – różnica odległości do Lublina i Radomia jest nieznaczna. Radom jest równie dostępny dla obszarów przy linii Dęblin - Łuków oraz na linii Dęblin - Warszawa na odcinku do stacji Wygoda koło Łaskarzewa.
Odcinki linii kolejowych, dla których Radom jest najbliższym dużym miastem
Źródło: opracowanie własne
Według komunikacji drogowej zaplecze Radomia rozciąga się na odległość – w linii prostej od centrum miasta – od poniżej 40 km na południowym zachodzie do ponad 70 km na zachodzie i na południowym wschodzie. Na zachodzie – w kierunku Łodzi – zaplecze Radomia sięga po Drzewicę i Opoczno włącznie. Na północy granica przechodzi za Pilicę, obejmując Nowe Miasto, Mogielnicę i Warkę. Na północnym wschodzie – nieznacznie przekracza Wisłę: w zapleczu Radomia leżą Dęblin i Stężyca. Na wschodzie granica zbliża się do Wisły zostawiając po stronie lubelskiej Górę Puławską, a po radomskiej – Janowiec. Dalej na południe obszar ogranicza Wisła. W kierunku południowo-wschodnim zaplecze Radomia sięga prawie po Ożarów. Granica zaplecza nawiązuje tutaj do środkowego biegu Kamiennej. Ostrowiec Świętokrzyski, Skarżysko-Kamienna i Starachowice znajdują się w połowie drogi między Kielcami a Radomiem; różnice odległości nie przekraczają kilku kilometrów. Na zachód od Skarżyska granica zaplecza biegnie Garbem Gielniowskim.
Obszar, dla którego Radom jest najbliższym dużym miastem według odległości drogowej,
na tle obecnych granic województw
Źródło: opracowanie własne
Tak określone zaplecze Radomia okazuje się być zbliżone do historycznego regionu radomskiego (> Region radomski w ujęciu historycznym). Na północy, wschodzie i zachodzie granice nawiązują do biegu Pilicy i Wisły, przy czym rozgraniczenie zasięgów lepszej dostępności Radomia i sąsiednich ośrodków regionalnych nie nastręcza trudności. Na południu obszary potencjalnych wpływów Kielc i Radomia zachodzą na siebie. Na linii przełamania zasięgów leżą miasta nad Kamienną, wyróżniające się wielkością w regionie.
Cały obszar, dla którego Radom jest najbliższym dużym miastem, liczy około miliona mieszkańców. Jest zatem porównywalny z województwami istniejącymi w obecnym ustroju terytorialnym. Województwo lubuskie posiada 1,01 miliona ludności, opolskie – 1,03 miliona. Niewiele większe są: podlaskie – 1,19 miliona, świętokrzyskie – 1,28 miliona. Dzisiejsze województwo świętokrzyskie osiąga swoją wielkość zajmując większość strefy nakładania się potencjalnych wpływów Kielc i Radomia. Zakładając sytuację odwrotną – można rozważyć istnienie alternatywnej jednostki obejmującej obecny podregion radomski (NTS-3) oraz powiaty przyległe doń od zachodu i południa: opoczyński, konecki, skarżyski, starachowicki, ostrowiecki i opatowski. Obszar taki, nawiązujący do historycznego regionu radomskiego, liczący 1,13 miliona ludności, wpisywałby się w obecny podział terytorialny w niemniejszym stopniu niż wymienione wyżej województwa.
Ta prosta analiza podważa tezę, jakoby Radom leżał zbyt blisko innych dużych ośrodków, by mógł wykształcić własny obszar ciążenia i stanowić niezależny ośrodek regionalny. Głównym powodem, dla którego znaczenie Radomia w kraju i regionie jest mniejsze od potencjalnego, jest brak formalnego statusu ośrodka regionalnego.
