Radom - siła w precyzji

Walery Przyborowski (1845 – 1913) - urodził się w Domaszewicach pod Kielcami w rodzinie szlacheckiej herbu „Sulima”. Kończył nauki w gimnazjum radomskim. Jako osiemnastolatek uciekł ze szkoły i wraz z kolegami przystąpił do powstania styczniowego. Walczył w oddziałach Langiewicza, był ranny i aresztowany. Studiował w Warszawie na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Szkoły Głównej. Oddał się pracy dziennikarskiej, próbował sił jako redaktor dzienników, lecz bez większych sukcesów, gdyż przedstawiany tam program ugody z caratem nie był dobrze odbierany przez czytelników.

Swoje działania literackie zaczął od romansów i utworów z fabułą powieści kryminalnej. W ciągu 40 lat ogłosił kilkadziesiąt powieści, głównie historycznych. Największą popularność zdobył jako autor książek dla dzieci i młodzieży: :Bitwa pod Raszynem”, „Szwedzi w Warszawie”, „Szwoleżer Stach”, „Grom maciejowicki”. Książki te przypominały młodym Polakom fragmenty narodowej historii, wzmacniały uczucia patriotyczne i z tego powodu ich twórca stawał przed sądem.

Po latach powieści Przyborowskiego nie budzą większych emocji czytelniczych. On też za życia bardziej sobie cenił dociekania historyka. Specjalizował się w tematyce powstania styczniowego. Wykorzystując m.in. zdobyte archiwa powstańcze, opracował 15 tomów poświęconych dziejom 1863 r. Od 1900 mieszkał i pisał w Radomiu. Tutaj też uczył historii w Szkole Handlowej. Był lubiany przez uczniów, ale jego asekurancka postawa i brak zaangażowania w walkę o szkołę polską nie były akceptowane. Mieszkał przy ul. Reja 4. na tym budynku dziś znajduje się tablica pamiątkowa.

Źródło tekstu: „Radomskie wędrówki regionalne. Wydarzenia, ludzie, zabytki, dziedzictwo kulturowe, przyroda” pod red. Janusza Pulnara, Radom 2000