Radom - siła w precyzji

Karol Adwentowicz (1871 – 1958) - urodził się w 1871 r. we wsi Wielogóra niedaleko Radomia. Syn administratora majątków ziemskich. Debiutował w 1984 r. w teatralnym kółku amatorskim, które prowadził księgarz i wydawca radomski, a wcześniej zasłużony aktor prowincjonalny – Karol Hoffman.

Zrezygnowawszy z pracy biurowej, zaczął występować w zespole z Lublina pod dyrekcją Ludwika Czystogórskiego. W sezonie 1894/95 występował wraz liczącym 20 osób zespołem Czystogórskiego w Radomiu. Po zamknięciu przedstawień radomskich Czystogórski ruszył w objazd do innych miejscowości (m.in. Staszowa, Sandomierza, Dąbrowy Górniczej, Siedlec, Suwałk). Tak rozpoczęła się typowa dla owych czasów wędrówka teatralna młodego aktora. Trafiał do coraz lepszych zespołów. Na kolejne sezony został zaangażowany przez Edmunda Rygiera do Teatru Polskiego w Poznaniu, zaś na miesiące letnie wyjeżdżał do warszawskich teatrów ogródkowych. Z trupą Józefa Popławskiego udał się w głąb Rosji, poznając wybitnych aktorów rosyjskich.

Przełomowym momentem w teatralnym życiu Adwentowicza był jego dwunastoletni pobyt w teatrze lwowskim pod dyrekcją Pawlikowskiego oraz Ludwika Hellera. Okres ten przyniósł bogate doświadczenia, a także sukcesy podczas gościnnych występów w Krakowie, Warszawie i Wiedniu. To zarazem początek aktywnej działalności społecznej i politycznej aktora.

We Lwowie Adwentowicz wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej, brał udział w manifestacjach ulicznych, założył pierwszy teatr robotniczy. Jednocześnie nie przestał być „aktorem wędrownym”. Odwiedzał także Radom. W 1916 r. przekazaną mu przez kolegów szkolnych kwotę pieniędzy oddał na ochronkę dla dzieci, bursę i szpital dla legionistów. W sierpniu 1914 r. wstąpił do Legionów Polskich i walczył w 1 Pułku Ułanów. Kontuzjowany, został zwolniony z wojska i wrócił na scenę.

W 1920 r. prowadził teatr Plebiscytowy na Mazurach, następnie wyjechał na Kresy Wschodnie. Do 1928 r., nie mając stałego angażu, występował w całej Polsce. W sezonie 1929/30 był dyrektorem Teatru Miejskiego w Łodzi, zaś w 1932 założył w Warszawie Teatr Kameralny, który prowadził do wybuchu wojny. W czasie okupacji pracował w kawiarni Znachor. Osadzony na siedem miesięcy na Pawiaku.

Działał w konspiracji, m.in. w Tajnej Radzie Teatralnej. Po wojnie był dyrektorem Teatru im. S. Wyspiańskiego w Katowicach, Teatru im. S. Jaracza w Olsztynie, Teatru Powszechnego w Krakowie oraz Teatru Powszechnego w Łodzi. Od 1950 r. aż do śmierci w 1958 r. należał do zespołu Teatru Polskiego w Warszawie. Pochowany w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Zapisał się w historii teatru polskiego jako aktor Młodej Polski, występujący w repertuarze modernistycznym, a także romantycznym.

Źródło tekstu: wg „Z ziemi radomskiej i dla niej”, Radomskie Towarzystwo Naukowe, Radom 1998